Trong thực tế, không ít trường hợp người chết qua đời nhưng không để lại di chúc và cũng không có thừa kế theo hàng thừa kế được pháp luật quy định. Khi đó, việc xác lập quyền đối với tài sản để lại không thể thực hiện theo thủ tục khai nhận thông thường. Nhiều gia đình, cơ quan, tổ chức bối rối vì không biết phải công chứng theo hình thức nào và ai là người có quyền đứng tên thực hiện thủ tục. Bài viết này sẽ phân tích đầy đủ quy định pháp luật và hướng dẫn chi tiết cách xử lý tình huống tài sản của người chết không có người thừa kế.

>>> Xem thêm: Có thể yêu cầu văn phòng công chứng đến nhà để công chứng không?

1. Cơ sở pháp lý áp dụng

di sản không có người thừa kế

Các thủ tục liên quan đến di sản của người chết không có thừa kế được điều chỉnh bởi:

“Bộ luật Dân sự 2015”: quy định về thừa kế theo pháp luật và tài sản không có người thừa kế;
“Luật Công chứng 2014”: quy định về công chứng văn bản khai nhận và thỏa thuận phân chia di sản;
“Luật Đất đai 2013” và “Luật Đất đai 2024”: áp dụng khi di sản là nhà đất;
Các văn bản hướng dẫn của UBND cấp tỉnh về quản lý tài sản vắng chủ và tài sản không xác định được người thừa kế.

>>> Xem thêm: Chia sẻ kinh nghiệm công chứng mua bán nhà từ chuyên gia bất động sản

2. Thế nào là trường hợp “không có thừa kế”?

Theo “Điều 651 và Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015”, trường hợp được coi là không có thừa kế gồm:

Người chết không để lại di chúc và không còn bất kỳ ai thuộc các hàng thừa kế thứ nhất, thứ hai và thứ ba.
Tất cả những người thuộc hàng thừa kế đều chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người để lại di sản.
Người thừa kế từ chối nhận di sản mà không có người thay thế hợp pháp.
Tất cả người thừa kế không có quyền hưởng di sản theo “Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015”.

Trong các trường hợp này, tài sản được xác định là di sản không có người thừa kế.

3. Tài sản không có người thừa kế được xử lý thế nào?

Theo “Điều 622 Bộ luật Dân sự 2015”

Như vậy, không thể lập văn bản khai nhận di sản theo thủ tục thông thường vì không có chủ thể hợp pháp để đứng tên khai nhận.

Tuy nhiên, vẫn phát sinh nhu cầu công chứng trong một số tình huống đặc biệt, ví dụ:

Cơ quan Nhà nước cần hồ sơ xác lập quyền quản lý tài sản vắng chủ;
Xác định tình trạng pháp lý của tài sản để xử lý hành chính;
Làm căn cứ bàn giao, quản lý hoặc thanh lý tài sản.

>>> Xem thêm: Khi nào nên cập nhật Di chúc tại nhà sau những biến động lớn trong gia đình

4. Vai trò của công chứng viên trong trường hợp không có thừa kế

di sản không có người thừa kế

Công chứng viên có trách nhiệm:

Xác minh tài liệu chứng minh không còn người thừa kế, thường gồm:
- Giấy tờ hộ tịch, giấy chứng tử;
- Xác nhận cư trú;
- Xác minh họ hàng, nhân thân;
- Tờ khai nhân khẩu;
- Các văn bản xác nhận của UBND cấp xã nơi cư trú cuối cùng.
Từ chối công chứng văn bản khai nhận di sản nếu xác định đúng là tài sản thuộc Nhà nước.
Hướng dẫn lập văn bản tố giác hoặc xác nhận thực trạng tài sản để chuyển cơ quan có thẩm quyền quản lý theo quy định của pháp luật về tài sản vắng chủ.

>>> Xem thêm: Cách lập văn bản khai nhận di sản khi làm công chứng thừa kế

5. Trình tự xử lý khi tài sản không có thừa kế

Bước 1: Xác minh tình trạng nhân thân của người chết

UBND cấp xã nơi cư trú cuối cùng sẽ lập biên bản xác nhận người chết không còn bất kỳ người thừa kế nào theo hàng thừa kế được pháp luật quy định.

Bước 2: Lập hồ sơ gửi cơ quan Nhà nước có thẩm quyền

Tùy loại tài sản, cơ quan tiếp nhận khác nhau:

Tài sản là đất: gửi hồ sơ cho cơ quan đăng ký đất đai theo Luật Đất đai;
Tài sản là tiền, tài sản di động: chuyển cho cơ quan tài chính hoặc kho bạc Nhà nước.

Bước 3: Niêm yết thông báo tài sản vắng chủ

Theo thực tiễn, nhiều địa phương yêu cầu niêm yết công khai tại UBND cấp xã để tránh tranh chấp phát sinh sau này.

Xem thêm: Công chứng di chúc, lưu giữ, bảo quản di chúc

Bước 4: Quyết định xác lập quyền sở hữu của Nhà nước

Cơ quan có thẩm quyền dựa trên hồ sơ và biên bản xác minh để ra quyết định tiếp nhận, quản lý hoặc thanh lý tài sản.

>>> Xem thêm: Trải nghiệm khách hàng với dịch vụ sổ đỏ nhanh chóng, an toàn, đảm bảo pháp lý

6. Những trường hợp dễ nhầm lẫn với “không có thừa kế”

Một số hồ sơ thường bị hiểu sai dẫn đến nhầm lẫn, cụ thể:

6.1. Người thừa kế ở nước ngoài nhưng chưa liên lạc được

→ Không thuộc trường hợp “không có thừa kế”.
Cần niêm yết và thông báo theo thủ tục công chứng.

6.2. Có người thừa kế nhưng đang tranh chấp

→ Đây là trường hợp tranh chấp thừa kế, không thể xử lý theo hướng tài sản Nhà nước.

6.3. Có người thừa kế nhưng không hợp tác làm hồ sơ

→ Người thừa kế có quyền, không được coi là “không có thừa kế”.
Công chứng viên chỉ có thể yêu cầu bổ sung hoặc hướng dẫn khởi kiện chia di sản.

7. Lời khuyên thực tiễn để tránh tranh chấp khi xác định không có thừa kế

Cần xác nhận rõ ràng quan hệ nhân thân qua giấy tờ hộ tịch.
Niêm yết tại địa phương để tìm kiếm người thừa kế tiềm năng.
Nếu người chết từng sống ở nhiều nơi, nên xác minh nơi cư trú trong từng giai đoạn.
Không tự ý quản lý hoặc chuyển dịch tài sản của người chết vì có thể bị xử lý theo quy định về tài sản vắng chủ.

8. Kết luận

Trường hợp không có thừa kế là tình huống đặc biệt và không dẫn đến việc lập văn bản khai nhận di sản theo thủ tục công chứng thông thường. Tài sản trong trường hợp này được pháp luật xác định thuộc về Nhà nước và cần thực hiện đúng trình tự xử lý theo quy định. Hiểu rõ bản chất pháp lý của di sản không có người thừa kế sẽ giúp cơ quan, tổ chức và cá nhân tránh các sai sót và trách nhiệm pháp lý không đáng có.

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Tách thửa đất do Nhà nước quản lý: Ai được phép làm?

>>> Tranh chấp đất liền kề: thủ tục đo đạc và xác minh mốc giới

>>> Văn phòng công chứng Hà Nội tư vấn hồ sơ công chứng theo quy định mới

>>> Những thay đổi mới trong quy định về chứng thực chữ ký năm 2025

>>> Mẹo để thương lượng điều khoản tốt trong công chứng mua bán nhà đất

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.