Tranh chấp quyền sử dụng đất: Luật pháp quy định thế nào?

Trong bối cảnh đất đai luôn là tài sản có giá trị đặc biệt đối với mỗi cá nhân và gia đình, tranh chấp quyền sử dụng đất ngày càng diễn biến phức tạp, trở thành một trong những dạng tranh chấp phổ biến nhất hiện nay. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của người dân mà còn tác động đến trật tự xã hội và sự ổn định trong cộng đồng. Vì vậy, việc hiểu rõ quy định pháp luật về tranh chấp đất đai là điều cần thiết để mỗi người có thể bảo vệ quyền lợi của mình một cách đúng đắn.

>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng Hà Nội làm việc cả thứ 7 và chủ nhật, miền phí ký ngoài trụ sở, cơ quan, bệnh viện, trại giam,…

⚖️ Khái niệm

Khoản 24 Điều 3 Luật Đất đai 2013 định nghĩa: “Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai”. Như vậy, tranh chấp quyền sử dụng đất phát sinh khi các chủ thể có những quan điểm, bằng chứng khác nhau về việc ai là người được quyền sử dụng hợp pháp một thửa đất.

Các tình huống thường gặp có thể kể đến: mâu thuẫn về ranh giới đất liền kề, tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng, thừa kế quyền sử dụng đất hoặc tranh chấp giữa các đồng sở hữu. Những trường hợp này nếu không được giải quyết kịp thời thường kéo dài nhiều năm và gây ra hậu quả nghiêm trọng cho các bên.

📑 Căn cứ pháp lý điều chỉnh tranh chấp quyền sử dụng đất

Một số văn bản pháp luật quan trọng hiện nay gồm:

Luật Đất đai 2013 (được sửa đổi, bổ sung năm 2018).
Bộ luật Dân sự 2015.
Luật Tố tụng Dân sự 2015.
Các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành Luật Đất đai.

Theo Điều 203 Luật Đất đai 2013, thẩm quyền giải quyết tranh chấp được phân định như sau:

Ủy ban nhân dân các cấp: giải quyết khi đất tranh chấp chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc giấy tờ hợp pháp.
Tòa án nhân dân: giải quyết khi đương sự có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc có đủ căn cứ chứng minh quyền sử dụng hợp pháp.

🏛️ Các dạng tranh chấp quyền sử dụng đất thường gặp

Tranh chấp ranh giới đất: xảy ra khi các hộ gia đình liền kề không thống nhất mốc giới, dẫn đến lấn chiếm diện tích.
Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất: ví dụ, một thửa đất được chuyển nhượng nhiều lần nhưng chưa đăng ký sang tên.

Tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất: phát sinh khi di sản là đất đai nhưng không có di chúc rõ ràng.
Tranh chấp giữa những người đồng sở hữu: các đồng sở hữu không thống nhất trong việc định đoạt, cho thuê hoặc thế chấp quyền sử dụng đất.

>>> Xem thêm: Trường hợp sau khi chanh chấp đất đai có làm được dịch vụ sổ đỏ nhanh không?

🛠️ Thủ tục giải quyết tranh chấp quyền sử dụng đất

Bước 1. Hòa giải tại cơ sở
Theo Điều 202 Luật Đất đai 2013, hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp là thủ tục bắt buộc trước khi đưa vụ việc ra Tòa án. Biên bản hòa giải phải có chữ ký của các bên và xác nhận của UBND.

Bước 2. Giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền

Trường hợp hòa giải không thành, người dân có thể gửi đơn khởi kiện đến Tòa án nhân dân.
Nếu đất chưa có giấy tờ hợp pháp, tranh chấp sẽ do UBND huyện hoặc tỉnh giải quyết theo thẩm quyền.

Xem thêm: Nhiều người cùng đứng tên trên sổ hồng có được không?

💡 Ví dụ thực tiễn

Một vụ án từng được Tòa án nhân dân cấp cao tại Hà Nội xét xử phúc thẩm cho thấy tính chất phức tạp của tranh chấp thừa kế đất đai. Trong vụ việc này, hai người con trong gia đình tranh chấp thửa đất do cha mẹ để lại nhưng không có di chúc. Một bên đã tự ý bán đất cho người khác, trong khi bên còn lại phản đối và yêu cầu chia di sản. Sau khi xem xét quá trình quản lý, sử dụng đất và các giấy tờ liên quan, Tòa án quyết định phân chia quyền sử dụng đất theo quy định pháp luật thừa kế, đảm bảo công bằng cho các đồng thừa kế.

>>> Xem thêm: Công chứng di chúc tại nhà miễn phí – làm việc cả ngày chủ nhật.

Từ vụ việc trên có thể thấy, việc chuẩn bị hồ sơ giấy tờ hợp pháp là yếu tố then chốt giúp Tòa án đưa ra phán quyết chính xác, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của các bên.

✅ Kết luận

Tranh chấp quyền sử dụng đất là loại tranh chấp phức tạp, đòi hỏi phải dựa trên căn cứ pháp lý rõ ràng và quy trình giải quyết chặt chẽ. Người dân khi rơi vào tình huống này nên:

Giữ gìn và chuẩn bị đầy đủ hồ sơ pháp lý về quyền sử dụng đất.
Thực hiện hòa giải tại địa phương theo đúng quy định.
Khi cần thiết, tiến hành khởi kiện tại Tòa án để bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Để tránh rủi ro, các bên liên quan nên chủ động tham khảo ý kiến luật sư chuyên về đất đai ngay từ đầu, giúp tiết kiệm thời gian và hạn chế tranh chấp kéo dài.

Xem thêm các bài viết có liên quan:

>>> Mua nhà trả góp chung sổ đỏ: Vợ chồng cần thỏa thuận thế nào?

>>> Quy trình công chứng di chúc nhanh chóng, đúng luật

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.