Công chứng tại nơi cư trú có cần xác minh điều kiện sức khỏe không?
Trong bối cảnh nhu cầu công chứng tại nơi cư trú ngày càng gia tăng, đặc biệt đối với người cao tuổi, người bệnh hoặc người hạn chế khả năng đi lại, vấn đề xác minh điều kiện sức khỏe khi công chứng ngoài trụ sở trở thành mối quan tâm lớn. Không ít tranh chấp phát sinh từ việc cho rằng người ký văn bản không đủ minh mẫn tại thời điểm công chứng. Vậy pháp luật hiện hành quy định như thế nào về việc xác minh sức khỏe trong trường hợp công chứng ngoài trụ sở? Công chứng viên có nghĩa vụ đến đâu và người dân cần lưu ý những gì để tránh rủi ro pháp lý?
>>> Xem thêm: Văn phòng công chứng có hỗ trợ công chứng ngoài giờ hành chính không?
1. Công chứng tại nơi cư trú là gì? Khi nào được phép thực hiện?
Theo quy định của Luật Công chứng 2014, nguyên tắc chung là việc công chứng được thực hiện tại trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng. Tuy nhiên, pháp luật cho phép công chứng ngoài trụ sở trong một số trường hợp đặc biệt.
Cụ thể, khoản 2 Điều 44 Luật Công chứng 2014 quy định: “Việc công chứng có thể được thực hiện ngoài trụ sở của tổ chức hành nghề công chứng trong trường hợp người yêu cầu công chứng là người già yếu, không thể đi lại được, người đang bị tạm giữ, tạm giam, đang thi hành án phạt tù hoặc có lý do chính đáng khác theo quy định của pháp luật.”
Như vậy, công chứng tại nơi cư trú (nhà riêng, bệnh viện, cơ sở chăm sóc…) là ngoại lệ hợp pháp, nhưng đi kèm với yêu cầu thận trọng cao hơn, đặc biệt liên quan đến năng lực hành vi và tình trạng sức khỏe của người ký.
2. Điều kiện sức khỏe có phải yếu tố bắt buộc phải xác minh khi công chứng ngoài trụ sở?
Pháp luật hiện hành không quy định cứng nhắc rằng mọi trường hợp công chứng ngoài trụ sở đều phải có giấy xác nhận sức khỏe. Tuy nhiên, việc xác minh tình trạng sức khỏe và khả năng nhận thức lại là nghĩa vụ nghề nghiệp quan trọng của công chứng viên.
Khoản 1 Điều 7 Luật Công chứng 2014 quy định nguyên tắc hành nghề: “Công chứng viên phải tôn trọng sự thật khách quan, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, chịu trách nhiệm về văn bản công chứng.”
Đồng thời, Điều 46 Luật Công chứng 2014 yêu cầu công chứng viên phải kiểm tra năng lực hành vi dân sự của người yêu cầu công chứng. Trong thực tiễn, sức khỏe thể chất và tinh thần là yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến năng lực hành vi, đặc biệt khi công chứng tại nhà, nơi thiếu các điều kiện kiểm soát chặt chẽ như tại trụ sở.
3. Trường hợp nào cần xác minh sức khỏe khi công chứng ngoài trụ sở?
Trong thực tiễn hành nghề và xét xử, việc xác minh sức khỏe thường được đặt ra trong các trường hợp sau:
Thứ nhất, người yêu cầu công chứng là người cao tuổi, có biểu hiện suy giảm trí nhớ, nói năng không mạch lạc hoặc phụ thuộc hoàn toàn vào người thân.
Thứ hai, công chứng được thực hiện tại bệnh viện, cơ sở y tế, nơi người ký đang điều trị bệnh nặng, bệnh ảnh hưởng đến nhận thức hoặc đang sử dụng thuốc an thần.
Thứ ba, văn bản được công chứng là di chúc, hợp đồng tặng cho, chuyển nhượng tài sản có giá trị lớn, dễ phát sinh tranh chấp.
Thứ tư, có dấu hiệu nghi ngờ về sự tự nguyện, như người ký không trực tiếp trao đổi với công chứng viên, bị người khác chi phối hoặc trả lời thay.
Trong các trường hợp này, nếu công chứng viên không xác minh điều kiện sức khỏe, văn bản công chứng có nguy cơ cao bị Tòa án tuyên vô hiệu.
>>> Xem thêm: Dịch vụ làm sổ đỏ có thể giúp làm sổ cho nhà chưa hoàn công không?
4. Hình thức xác minh sức khỏe khi công chứng ngoài trụ sở
Việc xác minh sức khỏe không chỉ dừng lại ở giấy tờ y tế, mà có thể được thực hiện linh hoạt, phù hợp từng trường hợp cụ thể.
Một là, quan sát trực tiếp: công chứng viên đánh giá khả năng nhận thức, giao tiếp, phản ứng logic của người ký trong quá trình trao đổi.
Hai là, yêu cầu cung cấp hồ sơ y tế: giấy ra viện, hồ sơ điều trị, chẩn đoán bệnh liên quan đến tâm thần hoặc nhận thức (nếu có).
Ba là, đề nghị xác nhận của cơ sở y tế trong trường hợp công chứng tại bệnh viện, đặc biệt với di chúc.
Bốn là, ghi nhận đầy đủ trong lời chứng về tình trạng sức khỏe, khả năng nhận thức, việc trao đổi trực tiếp và sự tự nguyện của người ký.
Đây là những biện pháp quan trọng nhằm bảo vệ giá trị pháp lý của văn bản công chứng ngoài trụ sở.
5. Hậu quả pháp lý nếu không xác minh sức khỏe khi công chứng tại nơi cư trú
Trong thực tiễn xét xử, nhiều vụ án đã tuyên văn bản công chứng vô hiệu do không chứng minh được người ký minh mẫn tại thời điểm công chứng.
Theo Điều 125 Bộ luật Dân sự 2015: “Giao dịch dân sự do người không có năng lực hành vi dân sự xác lập thì vô hiệu.”
Ngay cả khi văn bản đã được công chứng, nếu có căn cứ cho thấy công chứng viên thiếu thận trọng trong việc đánh giá sức khỏe và năng lực hành vi, trách nhiệm pháp lý có thể đặt ra đối với công chứng viên và tổ chức hành nghề công chứng.
>>> Xem thêm: Tại sao bạn nên cân nhắcDi chúc tại nhà khi tuổi cao hơn
6. Người dân cần lưu ý gì khi yêu cầu công chứng tại nơi cư trú?
Để hạn chế rủi ro, người dân nên chủ động chuẩn bị các điều kiện sau:
Thứ nhất, đảm bảo người ký trực tiếp làm việc với công chứng viên, trả lời rõ ràng, nhất quán.
Thứ hai, chuẩn bị giấy tờ y tế liên quan nếu người ký đang điều trị bệnh hoặc tuổi cao.
Thứ ba, lựa chọn tổ chức hành nghề công chứng uy tín, có kinh nghiệm công chứng ngoài trụ sở.
Thứ tư, yêu cầu công chứng viên ghi nhận đầy đủ tình trạng sức khỏe và ý chí tự nguyện trong văn bản công chứng.
Những bước này không chỉ bảo vệ người yêu cầu công chứng mà còn giúp văn bản công chứng đứng vững trước các tranh chấp pháp lý sau này.
Kết luận
Xác minh sức khỏe khi công chứng ngoài trụ sở tuy không phải lúc nào cũng bắt buộc về mặt hình thức, nhưng lại là yếu tố then chốt quyết định giá trị pháp lý của văn bản công chứng, đặc biệt trong các giao dịch tại nơi cư trú. Sự thận trọng của công chứng viên và sự chủ động của người dân chính là “lá chắn pháp lý” hiệu quả nhất để hạn chế tranh chấp và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay vớiVăn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệu
